ایزو 50001 چیست؟
استاندارد ایزو 50001 ورژن ۲۰۱۱ آخرین ویرایش استاندارد مدیریت انرژی سازمان بین المللی ایزو است. این استاندارد در برگیرنده الزامات اجرا، نگهداری و بهبود سیستم مدیریت انرژی میباشد که به سازمانها کمک میکند تا به صورت مداوم عملکرد انرژی خود را بهبود بخشند، هزینههای انرژی، تأثیرات مخرب زیست محیطی و گازهای گلخانهای را کاهش دهند و نهایتا الگوی مصرف انرژی خود را بهبود دهند.
بنابراین استاندارد ایزو ۵۰۰۰۱ برای تمامی سازمانها فارغ از نوع و اندازه، بدون توجه به شرایط جغرافیایی، فرهنگی و اجتماعی، قابل اجرا است و اجرای موفق این استاندارد به تعهد تمامی سطوح و جایگاههای سازمان بویژه مدیریت ارشد بستگی دارد .
در ادامه این مقاله به شرح جزئیات این استاندارد و اخذ گواهی استاندارد ایزو 50001 خواهیم پرداخت.
مقاله مرتبط : انواع ایزو
استاندارد ایزو مدیریت انرژی
استاندارد ایزو مدیریت انرژی یک استاندارد کلی است که شامل ایزو 50001 و سایر استانداردهای مرتبط با مدیریت انرژی میباشد. این استانداردها با رویکردی منسجم و موثر، برای مدیریت انرژی مستند و ارایه شدهاند. برخی از این استانداردها عبارتند از:
- ایزو 50002 برای ارزیابی انرژی
- ایزو 50003 برای سرممیزی و صدور گواهی سیستم مدیریت انرژی
- ایزو 50004 راهنمای استفاده از سیستم مدیریت انرژی
- ایزو 50005 تعیین شاخص های عملکرد انرژی و خطوط مبنا
- ایزو 50006 اندازه گیری و گزارش اثرات پروژههای بهبود انرژی
- ایزو 50015 ارزیابی صحت اندازه گیری و تحلیل انرژی
مجموعه این استانداردها به هر سازمان کمک می کند تا:
- انرژی به عنوان یک منبع استراتژیک در نظر گرفته شود.
- اهداف و الزامات قانونی و قراردادی مربوط به انرژی شناسایی و رعایت شوند.
- فرآیندها و فعالیتهای مصرف کننده انرژی، کنترل و بهینه سازی شود.
- ریسکها و فرصتهای مربوط به انرژی، مدیریت شوند.
- نوآوری و بهبود مستمر در زمینه مصرف انرژی حاصل شود.
- اعتماد و اعتبار سازمان در بازار و جامعه افزایش یابد.
به این ترتیب میتوان گفت، استاندارد ایزو مدیریت انرژی یک ابزار قدرتمند برای افزایش کارآمدی و کاهش تأثیرات منفی انرژی است که این امکان را برای سازمان فراهم میکند تا از انرژی به عنوان یک فاکتور رقابتی و مزیت اقتصادی بهره ببرد.
تاثیر اجرای استاندارد ایزو
“استاندارد ایزو 50001” سازمان را قادر میسازد که با اجرای اقدام ضروری برای بهبود عملکرد انرژی خود و ارائه انطباق سیستم با الزامات این استاندارد بین المللی، تعهدات اشاره شده در خط مشی را محقق کند. استاندارد بین المللی ایزو 50001 برای فعالیت های تحت کنترل یک سازمان بکار می رود و بکارگیری این استاندارد، میتواند به گونه ای متناسب سازی شود که با الزامات خاص سازمان ، شامل پیچیدگی سیستم، گستره مستند سازی و منابع، همخوان گردد. یک سازمان میتواند استاندارد بین المللی ایزو 50001 را انتخاب و با سایر سیستم های مدیریت، نظیر مدیریت کیفیت ، محیط زیست ، ایمنی و بهداشت حرفه ای یکپارچه نماید .
مزایای دریافت گواهینامه ایزو 50001
- کاهش مصرف انرژی پس از اجرای الزامات استاندارد
- جهانی شدن و ایجاد مزیت رقابتی در صادرات
- دریافت گواهینامه بین المللی معتبر با کد رجیستر
- بکارگیری یک سیستم موثر مدیریت انرژی
- کاهش هزینه های تولید و انتقال انرژی
- ایجاد و بهبود یک سیستم مدیریت کارا
کدام سازمان میتوانند استاندارد ایزو 50001 را اجرا کنند؟
“استاندارد ایزو 50001” استاندارد بین المللی سیستم مدیریت انرژی ایزو 50001 ، برای هر سازمانی که مایل است از انطباق با اظهارات خط مشی انرژی خود اطمینان حاصل نموده و این انطباق با الزامات ایزو 50001 را به دیگران اثبات نمایند، کاربرد دارد. سازمان ها می توانند با خود ارزیابی و خود اظهاری، رعایت انطباق با الزامات ISO 50001 را تایید نمایند یا آن را به وسیله اخذ گواهینامه سیستم مدیریت انرژی ایزو 50001 از یک سازمان بیرونی، مورد تایید قرار دهد.
برای اخذ تمامی گواهینامه ایزو مختلف ، از طریق کارشناسان سیستم کاران اقدام نمایید.
“استاندارد ایزو 50001” که در سال 2011 عرضه شد، حاوی 4 بند کلیدی براساس مدل چرخه PDCA می باشد و چارچوبی برای مدیریت موارد زیر فراهم می نماید.
- توسعه خط مشی انرژی برای مصرف انرژی کار آمدتر
- دستیابی به اهداف خرد و کلان جهت تامین خط مشی انرژی سازمان
- استفاده از داده های عملکردی جهت درک بهتر و اتخاذ تصمیم های مناسب در خصوص مدیریت مصارف انرژی
- اندازه گیری و صفحه گذاری نتایج و دستاوردها
- بازنگری و بررسی کارایی خطم شی انرژی تدوین شده
چرخه طرحریزی، اجرا، بررسی، اقدام PDCA اصول کار استانداردهای مدیریتی ایزو میباشد که با پیگیری آن می توان اثربخشی موثر و مستمر سازمان را مدیریت نمود.
متن استاندارد ایزو 50001
متن استاندارد ایزو 50001 به صورت رسمی و قانونی به شرح الزامات سیستم مدیریت انرژی به صورت جزیی و دقیق می پردازد. این متن شامل بخشهای زیر است:
- مقدمه
- حوزه کاربرد
- مراجع
- اصطلاحات و تعاریف
- متن اصلی استاندارد
- مسئولیت مدیریت
- برنامه ریزی انرژی
- پشتیبانی
- عملیات
- ارزیابی عملکرد
- بهبود
- الزامات عمومی
- راهنمای استفاده از استاندارد
- پیوست ها
دریافت ایزو 50001
برای دریافت گواهی ایزو 50001، در قدم اول لازم است سازمان نشان دهد که سیستم مدیریت انرژی خود را بر اساس الزامات استاندارد، طرح ریزی و پیاده سازی نموده است. این فرآیند شامل چند مرحله به شرح زیر است:
- تعیین سیاست و اهداف انرژی
- انجام ارزیابی انرژی و تعیین شاخص های عملکردی
- تعیین نقاط قوت و ضعف سیستم مدیریت انرژی و اولویت بندی فرصتهای بهبود
- انتخاب و اجرای پروژههای بهبود انرژی
- ارزیابی و اندازه گیری عملکرد انرژی و اثرات پروژهها
- بازبینی و به روز رسانی سیستم مدیریت انرژی
مقاله مرتبط : اخذ ایزو
پیاده سازی ایزو 50001
برای پیاده سازی گواهی ایزو 50001، ابتدا باید یک تیم مدیریت انرژی معرفی و تشکیل شود و مسئولیتها و اختیارات به صورت مشخص تفویض شوند. سپس یک برنامه عملیاتی، برای اجرای سیاست و اهداف تدوین شود که این برنامه شامل فعالیتهایی مانند تخصیص منابع، ارایه آموزش، ایجاد کانالهای ارتباطی، اعمال کنترل و مشخص نمودن رویهها، اجرای انواع بازرسی و آزمونها و انجام اقدامات اصلاحی و پیشگیرانه است. برای توضیح بهتر این مطلب، در بخش بعد هر یک از یان مراحل را به صورت جداگانه بررسی خواهیم نمود.
مراحل استقرار ایزو 50001
حال برای پیاده سازی و استقرار سیستم مدیریت انرژی (EnMS) مراحلی که در بالا توضیح داده شد یک به یک باید اجرا شود. برای این منظور هر یک از این گامها را بیشتر شرح خواهیم داد.
تعیین سیاست و اهداف انرژی
در این مرحله باید سیاست انرژی بر اساس رویکرد، ماموریت، چشم انداز و ارزشهای سازمان، تعریف شود. سیاست انرژی باید شامل تعهد به بهبود مداوم عملکرد انرژی، رعایت الزامات قانونی و سایر الزامات مربوط به استاندارد ایزو 50001، تعیین و ارزیابی اهداف و شاخصهای انرژی و اختصاص منابع لازم باشد. این مستند باید به صورت رسمی تصویب و ابلاغ شود و برای تمامی ذی نفعان سازمان، قابل دسترسی باشد.
انجام ارزیابی و تعیین شاخص های عملکرد
حال سازمان باید مصرف انرژی خود را در تمامی فعالیتها، فرآیندها و تجهیزات مرتبط با اهداف انرژی اندازه گیری کرده و مستند نماید. باید شاخصهای عملکرد انرژی (EnPI)خود را برای ارزیابی و مقایسه عملکرد انرژی خود در طول زمان و با سایر سازمانهای مشابه تعیین کند. همچنین باید خطوط مبنا انرژی (EnB) را برای محاسبه اثرات پروژههای بهبود اجرایی و ارزیابی روند آن تعریف نماید.
تعیین نقاط قوت و ضعف سیستم مدیریت انرژی و اولویت بندی فرصتهای بهبود
نقاط قوت و ضعف سیستم مدیریت انرژی، با استفاده از روشهای مختلفی مانند تجزیه و تحلیل SWOT قابل شناسایی و ارزیابی میباشد. بنابراین باید فرصتهای بهبود، با توجه به اهداف انرژی، شاخصهای عملکرد انرژی، خطوط مبنا انرژی، ارزش اقتصادی، اثرات زیست محیطی و سایر عوامل مرتبط شناسایی و اولویت بندی شوند.
انتخاب و اجرای پروژههای بهبود انرژی
حال این پروژهها باید بر اساس اولویت و منابع موجود، انتخاب شده و سپس اجرا شوند. هر پروژه نیاز به یک برنامه عملیاتی دارد که این برنامه شامل اهداف، مسئولیتها، زمان بندی، بودجه، روشها و رویههای اجرایی میباشد. وظیفه و نقش سازمان در اجرای صحیح و موثر پروژهها بسیار مهم بوده و باید از حصول آن اطمینان حاصل شود که این کار با برگزاری دورههای آموزشی، ایجاد ارتباطات و کنترل لازم برای افزایش آگاهی و تعهد کارکنان و ذی نفعان قابل دستیابی خواهد بود..
ارزیابی و اندازه گیری عملکرد و اثرات پروژهها
حالا زمان آن است که راندمان و میزان عملکرد انرژی سازمان، با استفاده از شاخصهای عملکرد انرژی و خطوط مبنا انرژی اندازه گیری و مقایسه شود. در این مرحله از فرآیند پیاده سازی استاندارد ایزو مدیریت انرژی، مسئولان پروژه باید گزارش اثرات پروژههای بهبود را بر مصرف انرژی، هزینههای صرف شده، میزان انتشار گازهای گلخانه ای و سایر معیارهای مرتبط را محاسبه و گزارش کنند. دقت و صحت اندازه گیری و ثبت دادهها و استفاده از ابزارهای اندازه گیری دقیق، در این مرحله بسیار مهم است و باید از روشهای مناسب برای جمع آوری، ذخیره، تحلیل و ارائه دادهها استفاده شود.
بازبینی و به روز رسانی سیستم مدیریت انرژی
در نهایت باید سیستم مدیریت انرژی، به صورت دوره ای و با رویکرد بهبود مداوم و مستمر، بازبینی و به روز رسانی شود. باید نتایج عملکرد، اثرات پروژههای بهبود، نتایج سرممیزیها، نتایج اقدامات اصلاحی و پیشگیرانه، نظرات ذی نفعان و سایر عوامل مرتبط در نظر گرفته شوند و بر اساس آنها سیاست و اهداف، شاخصهای عملکرد، خطوط مبنا، فرصتهای بهبود و برنامه عملیاتی بطور مداوم مورد بازنگری و بازبینی قرار گیرند.
دوره سرممیزی ایزو 50001
دوره سرممیزی ایزو 50001 در واقع یک فرآیند است که در طی آن یک ممیز مستقل، سیستم مدیریت انرژی سازمان را بررسی و ارزیابی میکند. این فرآیند شامل مراحل زیر میشود:
- بررسی اسناد و مستندات سیستم مدیریت انرژی و ارزیابی انطباق آن با الزامات استاندارد
- بازدید از محل سازمان و مصاحبه با کارکنان و مدیران در رابطه با عملکرد انرژی و فعالیتهای سیستم مدیریت انرژی
- تهیه و ارایه گزارش سرممیزی و ارایه نتایج و توصیهها به سازمان
- پیگیری و بررسی اقدامات اصلاحی و پیشگیرانه انجام شده توسط سازمان و تأیید صلاحیت آن برای دریافت گواهی
مستندات ایزو 50001
برای اثبات ایجاد و پیاده سازی سیستم مدیریت انرژی، باید مستندات استاندارد ایزو 50001 شامل اسناد و رکوردهای مختلف، تهیه شده و قابل ارایه باشد. این مستندات شامل موارد زیر هستند:
- سیاست و اهداف انرژی
- برنامه عملیاتی
- ارزیابی انرژی و شاخصهای عملکرد انرژی
- پروژههای بهبود و اثرات آن
- بازبینی و به روز رسانی سیستم مدیریت انرژی
- گزارشات و رکوردهای سرممیزی
- روشها و رویههای ارتباطی، آموزشی، کنترلی و بازرسی
- اقدامات اصلاحی و پیشگیرانه
“جهت اخذ گواهینامه ایزو 50001” میتوانید از مجموعه مشاوره سیستم کاران مشاوره رایگان بگیرید. تیم سیستم کاران آماده صدور گواهینامه ایزو معتبر برای شما مشتریان عزیز بوده و میتوانید فرایند گرفتن ایزو 50001 خود را به ما بسپارید. با افتخار آماده خدمت رسانی به شما عزیزان هستیم.