تفاوت ایزو و استاندارد
استاندارد و ایزو دو مفهوم اساسی در زمینه کیفیت، ایمنی و سازگاری محصولات و خدمات هستند. اما آیا این دو مفهوم یک معنی دارند؟ یا تفاوتی بین آن‌ها وجود دارد؟ در این مقاله سعی می‌کنیم که به این سوال پاسخ دهیم و تفاوت ایزو و استاندارد را بررسی کنیم.
استاندارد چیست؟
استاندارد اساسا یک سند فنی است که قواعد، دستورالعمل‌ها و تعاریفی برای انجام یک فرآیند، تولید محصول و یا ارایه یک خدمت مشخص می‌نماید. در واقع هدف از تدوین یک استاندارد، این است که بر اساس یک تعریف یکسان، یک چهارچوب مشخص و یک سطح کیفی مطلوب برای فعالیت‌های مختلف فراهم شود. بنابراین استانداردها می‌توانند به افزایش کارایی، ایمنی، بهداشت، سازگاری و اهداف مختلفی از این دست، کمک کنند.
استانداردها بر اساس گستردگی و دامنه پوشش، به سطوح مختلفی تقسیم و دسته‌بندی می‌شوند:
- استاندارد کارخانه‌ای: توسط یک کارخانه یا یک واحد تولیدی برای بهره‌برداری در همان واحد تدوین شده است.
- استاندارد شرکتی یا جامعه‌ای: یک شرکت یا یک انجمن صنفی، استانداردی برای استفاده در راستای اهداف خاص خود تدوین می‌کند.
- استاندارد ملی: مؤسسه استاندارد در یک کشور، با توجه به شرایط خاص همان کشور، استانداردی تدوین و در اختیار موسسات و یا جامعه قرار می‌دهد.
- استاندارد منطقه‌ای: کشورهای عضو یک پیمان منطقه‌ای خاص، مانند اتحادیه اروپا، این نمونه استاندارد را تدوین و عرضه می‌کنند.
- استاندارد بین‌المللی: توسط سازمان‌های بین‌المللی، مانند سازمان بین‌المللی استانداردسازی (ایزو)، تدوین و ارایه می‌شوند.
ایزو چیست؟
ایزو مخفف International Organization for Standardization است که به فارسی سازمان بین‌المللی استانداردسازی نامیده می‌شود. ایزو یک سازمان غیردولتی بین‌المللی است که در سال 1947 تاسیس شده و متشکل از نهادهای استاندارد از بیش از 160 کشور است و یک نهاد از هر کشور، به عنوان نماینده معرفی می‌شود. به عنوان مثال، موسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران، نماینده ایران در سازمان بین‌المللی ایزو است.
حال نقش و وظیفه ایزو و فرق ایزو با استاندارد در تدوین و صدور استانداردهای بین‌المللی است. این استانداردها شامل کلیه زمینه‌های تولیدی، خدماتی، آموزشی و پژوهشی هستند. ایزو با هدف تسهیل روابط تجاری بین کشورها، افزایش کیفیت و سازگاری محصولات و خدمات، حمایت از تولیدکننده و مصرف‌کننده و حفاظت از محیط زیست، انواع استانداردها را مشخص و در اختیار سازمان‌ها قرار می‌دهد.
نهاد ایزو از اعضای مشخصی تشکیل شده است و سازمان‌های عضو به سه دسته تقسیم می‌شوند:
- اعضای اصلی: نمایندگان مراجع استانداردسازی در کشورها هستند و در تدوین استانداردهای بین‌المللی مشارکت دارند.
- اعضای مکاتبه‌ای: سازمان‌هایی از کشورهایی هستند که فعالیت کمی در زمینه استاندارد کردن و تدوین انواع استاندارد دارند. این سازمان‌ها صرفا در مواردی که ذی‌نفع هستند اطلاعاتی کسب می‌کنند و در فعالیت‌های فنی مشارکتی ندارند.
- اعضای مشترک: کشورهایی که دارای اقتصادی خرد هستند و می‌توانند از خدمات ایزو با هزینه کمتری بهره‌مند شوند.
برای آشنایی بیشتر با گواهینامه ایزو مقاله زیر را مطالعه فرمایید.
مقاله مرتبط : گواهینامه ایزو چیست؟
تفاوت استاندارد و ایزو چیست؟
با توجه به تعاریف بالا، می‌توان گفت که تفاوت استاندارد و ایزو در ماهیت تدوین و ارایه آن‌هاست و فرق ایزو با استاندارد در این است که:
- استاندارد یک سند فنی است که قواعد و مشخصاتی را برای یک فعالیت، محصول یا خدمت تعیین می‌کند.
- ایزو یک سازمان بین‌المللی است که استانداردهای بین‌المللی مشخصی را تدوین و صادر می‌کند.
- استانداردها در سطوح و با گستردگی مختلفی تدوین می‌شوند، اما استانداردهای ایزو فقط در سطح بین‌المللی هستند.
- استانداردها می‌توانند در زمینه‌های مختلفی بکار گرفته شوند، ولی استانداردهای ایزو بیشتر در زمینه‌هایی که نیاز به هماهنگی و تبادل بین‌المللی دارند، مورد استفاده قرار می‌گیرند.
- استانداردها می‌توانند اختیاری یا الزامی باشند، اما استانداردهای ایزو در کل اختیاری هستند و از سوی دولت‌ها یا سازمان‌ها می‌توانند مورد پذیرش قرار گیرند.
- استانداردها به صورت مستقل یا در ارتباط با یکدیگر تدوین می‌شوند، اما استانداردهای ایزو به صورت یکپارچه و متناسب با یکدیگر تدوین شده و یک ساختار شماره‌گذاری و کدگذاری مشخص دارند.
به عنوان نمونه، استاندارد ایزو 9000 یکی از معروف‌ترین استانداردهای ایزو است که برای مدیریت کیفیت مورد استفاده قرار می‌گیرد. این استاندارد شامل چندین سند است که هر کدام یک شماره مشخص دارند. به عنوان مثال، ایزو 9001 یکی از این نمونه اسناد و استاندارد است که الزامات سیستم مدیریت کیفیت را مشخص می‌کند. ایزو 9004 یکی دیگر از این اسناد است که پیشنهادات و راهنمایی برای بهبود عملکرد سیستم مدیریت کیفیت ارائه می‌دهد.
نتیجه‌گیری
در این مقاله، تفاوت ایزو و استاندارد را بررسی کردیم و متوجه شدیم که استاندارد یک سند فنی است و قواعد و مشخصاتی را برای یک فعالیت، محصول یا خدمت تعیین می‌کند. در صورتی که ایزو یک سازمان بین‌المللی است که استانداردهای بین‌المللی کدگذاری شده و مشخصی را برای کمک به صنایع، سازمان‌ها و موسسات تدوین و صادر می‌کند.