استاندارد حلال
مصرف مواد غذایی حلال یا حرام در اسلام، یکی از مباحثی است که توسط علمای دینی، مراجع تقلید و پیروان مذهب اسلام همواره مورد توجه بوده و به دلیل گسترش تبادلات کالایی در جهان امروز نیز نیاز به توجه خاص و ملاحظات ویژه ای دارد. در تعریف واژه حلال باید گفت که به طور کلی به غذاهایی که مصرف آنها در دین اسلام مجاز است حلال گفته می شود. بنابراین ایزو حلال نیز تحت قالب گواهینامه ای که برای محصولات غذایی که به صورت حلال آماده و تولید میگردند صادر شده و نشان حلال بر روی این محصولات نیز درج می گردد. این نام برگرفته از معنی غذای حلال است که در دین اسلام آمده است و برای اولین بار درج نشان و استاندارد حلال بر روی بسته بندی مواد غذایی نیز در کشور مالزی مورد توجه قرار گرفت.
مقاله مرتبط : گواهینامه ایزو چیست؟
استاندارد حلال در ایران
سازمان توسعه تجارت ایران (TPO) به عنوان یکی از ناظران بر فعالیت‌های صادرات و واردات کالا و خدمات، نقش عمده ای در بررسی حلال بودن وضعیت مواد مصرفی وارداتی و ترویج اعطای استاندارد حلال بر مواد غذایی صادراتی دارد. بنابراین سازمان توسعه تجارت ایران با همکاری سایر سازمانهای دولتی و خصوصی، سعی دارد تا استاندارد حلال را در تولید، فرآوری، بسته‌بندی، نگهداری و حمل و نقل محصولات غذایی، دارویی، بهداشتی، آرایشی و خدمات مربوط به آن ها اجرا نماید.
انواع استاندارد حلال و سازمان های مرتبط آن در ایران
برای پاسخ به سوال ایزو حلال چیست باید گفت که برای مدیریت و پیاده سازی هدفمند و ساختار یافته استاندارد حلال در ایران، همکاری و تعامل موسسات و نهادهای مختلفی با تولیدکننگان و تامین کنندگان لازم است که در این خصوص نقش هر یک از این نهادها از اهمیت خاص خود برخوردار است. از جمله این نهادها می توان به سازمان های زیر اشاره کرد:
سازمان ملی استاندارد ایران (ISIRI) به عنوان مرجع تنظیم‌کننده استانداردهای ملی کشور، نقش مهمی در تعریف و تصویب استاندارد و نشان های حلال دارد. این سازمان با همکاری کمیته ملی حلال ایران، برخی از استانداردهای حلال را به عنوان استانداردهای ملی کشور ابلاغ کرده است. از جمله برخی از انواع استاندارد حلال می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- ISIRI 23000 استاندارد ملی کشور جمهوری اسلامی ایران- سامانه مدیریت حلال- الزامات
- ISIRI 23001 استاندارد ملی کشور جمهوری اسلامی ایران- سامانه مدیریت حلال- الزامات برای بازرسین
- ISIRI 23002 استاندارد ملی کشور جمهوری اسلامی ایران- سامانه مدیریت حلال- الزامات برای آموزش
- ISIRI 23003 استاندارد ملی کشور جمهوری اسلامی ایران- سامانه مدیریت حلال- الزامات برای صادرکننده گواهینامه
- ISIRI 23004 استاندارد ملی کشور جمهوری اسلامی ایران- سامانه مدیریت حلال- الزامات برای نظارت
کميته ملى حلال جمهورى اسلامى ايران (NHC) که به عنوان يکي از شعب كميته جهانى حلال (WHC)، نقش فعالي در هماهنگي و همکاري با ساير كشورهاي عضو WHC در زمينه ترويج و توسعه فعاليت‌هاي حوزه حلال دارد. همچنین، اين کميته با همکاري سازمان ملی استاندارد ایران، در تعریف و تصویب استانداردهای حلال مشارکت می کند. این کمیته همچنین به عنوان یکی از مراجع صادرکننده گواهینامه حلال در ایران فعالیت دارد.
سازمان غذا و داروی ایران (IFDA) به عنوان مرجع نظارت بر کیفیت، ایمنی و بهداشت محصولات غذایی، دارویی، بهداشتی و آرایشی، نقش مهمی در اجرای استانداردهای حلال دارد. این سازمان با همکاری سایر سازمان‌ها و مؤسسات مرتبط، برای تضمین رعایت استانداردهای حلال در تولید، فرآوری، بسته‌بندی، نگهداری و حمل و نقل محصولات غذایی، دارویی، بهداشتی و آرایشی، بازرسی‌ها و کنترل‌های لازم را انجام می‌دهد. همچنین، این سازمان با همکاری کميته ملى حلال جمهورى اسلامى ايران، در صدور گواهینامه حلال و علامت حلال روی محصولات غذایی، دارویی، بهداشتی و آرایشی همکاری دارد.
استاندارد حلال برای محصولات
براساس استاندارد حلال، یک محصول چه غذایی باشد، چه داروئی، چه بهداشتی و چه آرایشی باید شرایط و فاکتورهای مشخصی برای اخذ ایزو حلال در آن ها رعایت شده باشد. به این معنی که در تولید آن از مواد خام حلال که خود دارای گواهینامه حلال هستند استفاده شده باشد و یا در فرآیندهای تولید، فرآوری، بسته‌بندی، نگهداری و حمل و نقل از هرگونه آلودگی به مواد نجس و حرام پرهیز شده باشد.
در نهایت تولیدکننده و صادرکننده، علامت حلال روی محصولات را با برچسب و نشان حلال استاندارد ارایه کند که اطلاعات لازم در مورد محصول، تاریخ تولید، تاریخ انقضا، مواد تشکیل‌دهنده، نام و آدرس گواهی حلال را آن درج شده باشد. این امر نشان می دهد که محصول مطابق با استانداردهای کیفیت، بهداشت و ایمنی غذا و دارو عرضه شده و توسط سازمانهای مربوطه آرم حلال غذا و دارو کسب کرده است.
مزایای دریافت گواهینامه حلال
بنابراین می توان گفت نشان حلال و یا استاندارد حلال برای تولید کنندگان و عرضه کنندگانی که موفق به اخذ آن می شوند، در بازار رقابتی امروز، مزایای قابل توجهی به همراه خواهد داشت و می تواند در تقابل با دیگر رقبا و گشترش بازار فروش، نقش بسزایی ایفا کند. از جمله مزایای اخذ استاندارد حلال می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- دریافت گواهی نامه بین المللی معتبر با کد رجیستر
- ایجاد و بهبود یک سیستم مدیریت کارا
- ایجاد احساس اطمینان خاطر در مشتریان
- اطمینان از حلال بودن محصولات غذایی
- جهانی شدن و ایجاد مزیت رقابتی در صادرات
- ایجاد فروش بیشتر به دلیل تقویت برند
- رضایت بیشتر مشتریان و رشد کسب و کار
کاربرد نشان حلال و تاثیر آن بر گسترش بازار
امروزه “اسلام” دین برگزیده 3/1 مردم جهان است، رعایت استانداردهای حلال برای وارد نمودن محصول به کشورهای اسلامی و کشورهایی که مصرف کننده مسلمان دارند، امری ضروری و حیاتی تلقی می شود، لذا حکومت های اسلامی و کشورهای دارای جمعیت مسلمان، رعایت استانداردها و قوانین لازم توسعه تجارت حلال را امری ضروری در تامین کالای خود در نظر می گیرند.
کشورهای غیر مسلمان نیز از این قاعده مستثنی نیستند، جدای از صرف تامین کالا، در هر دینی نسبت به غذایی که مصرف می شود محدودیت ها و حساسیت هایی وجود دارد. بنابراین به عنوان رعایت حقوق شهروندی و نیاز مردم جامعه، تامین کالای دارای ایزو حلال برای مسلمانان هر کشور نیز یک ضرورت به حساب می آید و می تواند فضایی برای عرضه محصولات دارای استاندارد حلال باشد. همچنین در دین اسلام، برای نحوه مصرف مواد غذایی، نظامی نوین و در جهت بهبود سلامت زندگی اجتماعی و فردی انسان در نظر گرفته شده که امروزه توجه جامعه غیرمسلمان را نیز به خود جلب نموده است.
بنابراین بازار جهانی چند میلیارد دلاری محصولات حلال، مزیتی برای ایجاد بازار مشترک اسلامی و همبستگی کشورهای اسلامی و اعضای سازمان کنفرانس اسلامی به ارمغان آورده است تا نهادهای قانون گذار کشورهای اسلامی برای افزایش رقابت محصولات حلال در بازار جهانی، اقدام به تهیه قرارداد تعرفه ترجیحی برای کالاها و خدمات حلال کنند. همچنین این فرصت زمینه ای برای پژوهش و تحقیقات علمی قابل توجهی برای محصولات حلال به وجود آورده است تا با گسترش تجارت حلال از سوی نهادهای سازمان همکاری اسلامی از جمله بانک توسعه اسلامی IDB ، حمایت های مالی و فنی در زمینه تحقیقات حلال صورت پذیرد.
بنابراین اخذ نشان حلال مزایا و کاربردهای متعددی دارد از جمله:
- افزایش اعتماد و رضایت مصرف‌کنندگان مسلمان و غیرمسلمان که به سلامت و کیفیت محصولات توجه دارند.
- افزایش رقابت‌پذیری و جذب بازار بین‌المللی برای تولیدکنندگان و صادرکنندگان دارای علامت حلال روی محصولات.
- افزایش همکاری و هماهنگی بین کشورهای اسلامی و غیراسلامی در زمینه ترویج و توسعه فعالیت‌های حوزه حلال.
- افزایش آگاهی و فرهنگ‌سازی در مورد اصول شرعی اسلام و استانداردهای حلال در جامعه.
انواع استاندارد حلال و کاربرد آن
در واقع صنعت حلال را میتوان به دو بخش خدمات و محصولات تقسیم کرد که محصولات خود ، به محصولات غذایی و غیر غذایی تفکیک می شود. منظور از خدمات نیز رسانه، سرگرمی، بانکداری، گردشگری و … می باشد. تدوین این علامت استاندارد که توسط کارشناسان استاندارد کشورهای مختلف اسلامی صورت گرفته یکی از اقدامات بسیار مهمی است که اهمیت حلال بودن محصولات را در کلیه کشورهای اسلامی بارز نموده و امکان صدور گواهی حلال توسط سازمانهای مسئول را به منظور سهولت واردات و صادرات فراهم کرده است.
استاندارد حلال به دو دسته تشویقی و اجباری تقسیم بندی می شود و دو نوع استانداردی هستند که سازمان ملی استاندارد ایران برای تولیدکنندگان محصولات و خدمات حلال ارائه می دهد. این دو نوع استاندارد با توجه به اهمیت و ضرورت رعایت الزامات شرعی در زمینه‌های مختلف، تبیین شده اند و در تعاریف الزامات آن ها تفاوتهایی وجود دارد.
استاندارد حلال اجباری، استانداردی است که اجرای آن برای تولیدکنندگان محصولات و خدمات حلال، به طور قانونی الزامی است. این نوع استاندارد، در رابطه مستقیم با ایمنی، بهداشت، محیط زیست و یا تجارت بوده و هدف آن حفظ سلامت عمومی، داشتن علامت حلال، حفظ محیط زیست، حصول اطمینان از کیفیت و حمایت از مصرف‌کننده است. برای مثال، استانداردهای مربوط به گوشت و فرآورده‌های گوشتی، لبنیات، روغن‌های خوراکی، شیرینی‌جات و غیره از جمله استانداردهای حلال اجباری هستند.
استاندارد حلال تشویقی، استانداردی است که اجرای آن برای تولیدکنندگان محصولات و خدمات حلال، به طور قانونی الزامی نیست. این نوع استاندارد، در رابطه غیر مستقیم با الزامات شرعی بوده و هدف آن افزایش کیفیت و رقابت‌پذیری محصولات و خدمات حلال در بازارهای داخلی و خارجی است. برای مثال، استانداردهای مربوط به پوشاک، چرم، داروسازی، آرایشی و بهداشتی و غیره از جمله موارد استفاده در استانداردهای حلال تشویقی هستند.
مقاله مرتبط : انواع ایزو
مدارک مورد نیاز برای اخذ استاندارد حلال
حال برای اخذ گواهینامه حلال ابتدا لازم است مدارک نهاد یا شرکتی که قصد دارد نشان حلال را اخذ نماید، تکمیل باشد. مدارکی که به منظور اخذ ایزو حلال مورد نیاز می باشند شامل موارد زیر هستند:
- مجوز ساخت محصول
- پروانه ثبت شرکت
- مجوز بهره برداری وزارت صنایع
- گواهینامه های بین المللی و استانداردها
- فلوچارت مربوط به تولید و بسته بندی محصول
- نام ترکیبات و افزودنی های مورد استفاده در تولید محصول و منابع تهیه آن ها
- پروانه بهره برداری بهداشت
- برند تبلیغاتی شرکت
- مجوز استاندارد اجباری
- مجوز ناظر شرعی کشتارگاه ها
- پروانه دکتر دامپزشک کشتارگاه ها
بنابراین برای دریافت گواهینامه حلال در ایران، شرکت‌ها باید مدارک مورد نیاز را بسته به حوزه فعالیت در ابتدا آماده کرده و سپس نسبت به اخذ گواهینامه استاندارد حلال اقدام کنند. برای اخذ این استاندارد باید با یک موسسه صادر کننده استاندارد مرتبط شده و با تهیه مدارک استاندارد حلال مربوط به سازمان خدماتی یا تولیدی، نسبت به درخواست استاندارد حلال اقدام نمایید. این مدارک شامل موارد زیر هستند:
- تکمیل تقاضانامه اخذ استاندارد و تعیین مسئول کنترل کیفی
- تکمیل مدارک لازم شامل مدارک ثبتی شرکت و ایران کد
- مستندسازی های مربوط به استاندارد و مستندسازی تست محصولات یا خدمات
- اجرای مستندات و ارزیابی و ممیزی توسط سازمان استاندارد
- اخذ پروانه استاندارد حلال ملی
الزامات استاندارد حلال
الزامات استاندارد حلال بسته به نوع محصول یا خدمات تعریف می شود و به طور کلی، برای اینکه یک محصول یا خدمت حلال باشد، باید سه شرط زیر را داشته باشد:
- عاری از هرگونه ماده ممنوعه یا غیر مجاز باشد. این شامل موادی است که از حیوانات نجس یا محرم الخون، یا از مواد الکلی یا مخدر تولید شده باشند. برای مثال، گوشت خوک، خون، الکل و غیره.
- با استفاده از ظروف و ماشین‌آلات مناسب تولید شده باشد. این بدان معناست که در هر مرحله از تولید، پردازش، ذخیره‌سازی و حمل و نقل، محصول با هیچ ماده یا محصول غیر حلال تماس نداشته باشد. برای مثال، استفاده از چرخ گوشت یا قابلمه‌ای که قبلا برای پختن گوشت خوک یا فرآوری الکل استفاده شده باشد.
- حيوانات مجاز باید به روش شرعی ذبح شده باشند. این بدان معناست که حیوان باید با نام خدا و توسط مسلمان ذبح شده و خون آن به طور کامل خارج شده باشد. برای مثال حیوانات حلال گوشتی نظیر، گوسفند، گاو، شتر و غیره.
پیاده سازی استاندارد حلال
برای پیاده سازی و تهیه مستندات و دریافت گواهینامه حلال در صنایع تولیدی یا موسسه خدماتی خود، باید اقدامات زیر را جهت اجرا در نظر داشته باشید:
ابتدا باید نیاز سازمان به دریافت گواهینامه حلال ارزیابی شود. برای این کار، شما می‌توانید از مشاوران متخصص در زمینه حلال کمک بگیرید. همچنین باید با استانداردهای حلال در سطح ملی و بین‌المللی آشنا شوید.
سپس باید بازرسی از محل تولید خود را برنامه‌ریزی کنید و نسبت به انجام آن اقدام کنید. در این مرحله، شما باید الزامات استاندارد حلال تعیین شده توسط سازمان غذا و دارو، اداره بهداشت و سازمان حلال ایران را رعایت نمایید. برای این کار، شما نیاز به داشتن یک آزمایشگاه فعال در محل تولید خود دارید. همچنین باید فرآیندهای تولیدی، پردازش، ذخیره‌سازی و حمل و نقل خود را با استفاده از ظروف و ماشین‌آلات مناسب و عاری از هرگونه آلودگی، با توجه به الزامات استاندارد حلال، انجام دهید.
در نهایت، باید مستندات مورد نیاز سازمان حلال ایران را تهیه و تکمیل کنید. این شامل تقاضانامه اخذ گواهینامه، مدارک ثبتی شرکت و ایران کد، گواهی آزمایشگاه، گواهی ذبح شرعی، گواهی عاری بودن از الکل و غیره است. پس از تکمیل مستندات، باید آنها را به سازمان حلال ایران ارسال کنید. سپس سازمان حلال ایران پس از بررسی و تأیید صحت مستندات، ایزو حلال را برای سازمان شما صادر خواهد کرد.
کاربرد نشان حلال در صنایع مختلف
با توجه به توضیحاتی که داده شد، می توان گفت که از نشان حلال می توان در صنایع و زمینه های خدماتی مختلفی بهره برد. صنایع و یا خدماتی همچون:
صنایع غذایی و نوشیدنی:
- شامل تولیدکنندگان گوشت، لبنیات، روغن، شکر، نان، شیرینی، آبمیوه، چای، قهوه و غیره.
صنایع دارویی و بهداشتی:
- تولیدکنندگان دارو، واکسن، سرم، پودر، کرم، لوسیون، شامپو، صابون و غیره است.
صنایع پوشاک و چرم:
- تولیدکنندگان لباس، کفش، کیف، کوله پشتی، دستکش و غیره است.
صنایع خدماتی:
- ارائه دهندگان خدمات رستوران، هتل، بیمارستان، بانک، بیمه و غیره است.
نشان حلال غذا و دارو
غذا و دارو از جمله صنایع حساس و استراتژیکی هستند که با رعایت الزامات استاندارد حلال و اخذ نشان آن می توانند، رضایت و اطمینان مصرف کنندگان مسلمان و حتی غیر مسلمان را فراهم نموده و به تبع آن شرایط گسترش بازار خود را فراهم نمایند. مصرف کننده نیز برای اطمینان خاطر و با توجه به اطلاعات این نشان و اطلاعات درج شده بر روی محصول، با اطمینان خاطر نسبت به تهیه ملزومات خود اقدام خواهند نمود. بنابراین باید:
نشان حلال استاندارد غذا بر روی بسته‌بندی غذا قرار گرفته باشد و این امر نشان می‌دهد که آن غذا دارای گواهینامه حلال است. آرم حلال استاندارد غذا باید شامل نام سازمان یا مؤسسه صادرکننده گواهینامه حلال، شماره ثبت نشان حلال، شماره پرونده گواهینامه حلال، تاریخ صلاحیت گواهینامه حلال و نماد حلال باشد.
نشان حلال استاندارد دارو نیز بر روی بسته بندی دارو قرار می گیرد و نشان می دهد که آن دارو دارای گواهینامه حلال است. آرم حلال استاندارد دارو باید شامل نام سازمان یا مؤسسه صادرکننده گواهینامه حلال، شماره ثبت نشان، شماره پرونده گواهینامه حلال، تاریخ صلاحیت گواهینامه و نماد حلال باشد.
خلاصه
بنابراین متوجه شدیم که گواهینامه حلال یک مدرک و نشان اطمینان برای تولیدکنندگان و صنایع خدماتی است که توسط مراجع کیفی معتبر اسلامی و سازمانهای استاندارد اسلامی مستقل صادر می‌شود و نشان می‌دهد که یک محصول یا خدمت مطابق با احکام شرع اسلام ارایه شده است. در نتیجه استاندارد حلال یک مجموعه از قواعد، شرایط، الزامات و روش‌های کنترل و بازرسی است که برای تضمین رعایت احکام شرعی اسلام در تولید، فرآوری، بسته‌بندی، نگهداری و حمل و نقل محصولات غذایی، دارویی، بهداشتی، آرایشی و خدمات مربوط به آنها تعریف شده است.
برای درخواست و دریافت استاندارد حلال و یا نشان حلال استاندارد باید از طریق سازمان یا مؤسسه صادرکننده گواهینامه حلال اقدام شود. نشان حلال کاربرد و مزایای متعددی دراد که در نهایت به افزایش اعتماد و رضایت مصرف‌کنندگان، بالا بردن رقابت‌پذیری و جذب بازار بین المللی، افزایش همکاری و هماهنگی بین کشورهای اسلامی و غیراسلامی و افزایش آگاهی و فرهنگ‌سازی در جامعه منتج می شود.
در نهایت برای اخذ استاندارد حلال یا مشورت بیشتر می توانید با مشاوران متخصص ما در حوزه پیاده سازی و اخذ نشان حلال در سیستم کاران مرتبط شده و در تسریع صدور گواهینامه از تجربه و مهارت ما یاری بگیرید.